Đình Lôi Động xã Tân An, huyện Thanh Hà, tình Hải Dương được. Bộ Văn hóa Thể thao nay là Bộ Văn hóa Thông tin và Du lịch công nhận cấp bằng Di tích lịch sử văn hóa kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia tháng 2 năm 1994.

Di tích lịch sử văn hóa kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia)

 

Theo truyền thuyết Đình Lôi Động nằm trên mảnh đất cao nhất làng nơi có 9 con Rồng chầu là mảnh đất thiêng nhất của vùng. Theo 1 số tài liệu lịch sử sắc phong, thần tích truyền thuyết cho biết xưa kia khi chưa có hệ thống đê điều hoàn chỉnh vùng đất này nổi trên 1 bãi triều rộng mênh mông của lưu vực sông thái bình. Vùng đất nổi lên ấy được gọi là Rồng nổi có nhiều người lại gọi là Đồng nổi

Theo các cụ cao tuổi trong làng cho biết Đình Lôi động được xây dựng đã từ rất lâu sau khi Yết Kiêu mất nhân dân đã dựng đình thờ Ông làm Thành hoàng làng. Trải qua bao biến động của chiến tranh và thiên nhiên ngôi Đình đã trùng tu tôn tạo nhiều lần. kiến trúc của Đình Lôi còn lại hiện nay là được tạo dựng vào năm Thành thái thứ 9 năm ( 1897) kiểu chữ Đinh gồm 5 gian tiền tế và 2 gian hậu cung

Di tích Đình Lôi động xã Tân An là nơi thờ 3 vị danh nhân đó là Danh tướng Yết Kiêu, Anh hùng kiệt xuất thế kỷ thứ 19 Nguyễn Hữu Cầu và Tiến Sỹ Nguyễn Như Ngu người có công với nước với dân được tôn thờ là thành Hoàng của làng Song Động, xã Tân An.

 

(Ảnh: Bên trong hậu cung Đình Lôi Động)

*Danh tướng Yết Kiêu là anh hùng chống giặc ngoại xâm vào đời nhà Trần, người có công giúp Nhà Trần chống giặc Nguyên Mông vào thế kỷ 13 với biệt tài thủy chiến. Ông là người bơi lặn giỏi, đã sử dụng tài của mình để đục thuyền của quân xâm lược Nguyên Mông.

Yết Kiêu tên thật là Phạm Hữu Thế, sinh ngày 13/2/1242 tại ấp Hạ Bì huyện Gia Phúc, phủ Hạ Hồng. Nay là thôn Hạ Bì, xã Yết Kiêu huyện Gia Lộc tỉnh Hải Dương. Quê mẹ của ông ở làng Đồng nổi nay là làng Song Động, xã Tân An. Yết Kiêu sinh ra trong một gia đình nghèo, mồ côi cha từ năm lên 8 tuổi, ông phải cùng mẹ mò cua bắt ốc nuôi thân, được tôi luyện trong môi trường sông nước. Yết Kiêu và người bạn Dã Tượng đã tự nguyện đầu quân dưới trướng Quốc công thiết chế Trần Hưng Đạo . Ngày 2/2/1285 giặc Nguyên tập trung đại quân vào Nội Bàng(nay thuộc tỉnh Bắc Giang). Khi quân giặc tới Hưng Đạo Vương chỉ huy quân triều đình chặn bước tiến của giặc nhưng thế trận giặc mạnh quân ta tổn thất nhiều, thủy quân tan rã Hưng Đạo Vương định rút quân theo đường chân núi đến bãi Tân( nay là trũ trên sông Lục Nam, Băc Giang) nơi Yết Kiêu đang cắm giữ thuyền.Là gia nô tin cậy của Trần Hưng Đạo, ông đã không quản gian lao nguy hiểm bảo vệ chủ tướng lập công xuất sắc. Trong đội quân của Hưng Đạo Vương có đội thông tin trinh sát do Yết Kiêu đứng đầu được Trần Hưng Đạo đối đãi như tình cha có, lòng yêu thương quân sỹ thấu đến trời xanh.

Năm 1287-1288 tướng quân Nguyên là Ô Mã Nhi tiếp đem hàng trăm chiến thuyền xâm lược nước ta lần thứ 3. Yết Kiêu đã cùng binh lính tập hợp thành một đội quân mai phục lặn xuống nước đục thủng đáy thuyền giặc khiến cho thuyền của địch bị đắm hàng loạt, Yết Kiêu đã nhẩy lên thuyền giặc bắt sống tên tướng Phạm Nhan, lôi lên bờ chém đầu tại một bãi sông gần Kiếp Bạc ( Chí Linh, Hải Dương)

Trong một lần đục thuyền khác. Yết Kiêu bị giặc giăng lưới bắt nhưng nhờ tài trí thông minh, nhân lúc giặc sơ ý Yết Kiêu nhẩy xuống nước biến vào dòng sông. Nhờ những chiến công thủy chiến của Yết Kiêu mà quân ta giành chiên thắng, Yết Kiêu được phong tước “ Đệ nhất bộ đồ soái tướng quân” tức đô đốc thủy quân hạng nhất.

Khi được vua ban vinh hoa phú quý Yết Kiêu từ chối chỉ xin vua ân sủng cho 2 điều.

Điều thứ nhất: xin vua cho làng Hạ Bì quê ông đươc hành nghề chài lưới từ đầu sông ở thượng nguồn, tới cửa sông giáp biển.

Điều thứ 2: xin vua cho mỗi hộ dân chài 3 thước đất khoảng 70 m² để làm nhà và chỗ phơi chài lưới.

Vua Trần Nhân Tông khen Yết Kiêu là người nhân nghĩa và y ban cho ông không chỉ là vị tướng tài mà ông còn hết lòng trung nghĩa với nhà vua, có lần Hưng Đạo Vương đem lời chăn chối của cha là An Sinh Vương Trần Liễu : “nếu con không vì ta mà lấy được nước thì dẫu chết cha cũng không nhắm mắt được” kể cho Yết Kiêu nghe. Yết Kiêu bèn tâu rằng: “ làm như thế dẫu được giầu sang phú quý một lúc nhưng tiếng nhơ nhuốc đến ngàn đời. Tôi tự nguyện chết già làm nô nệ, không muốn làm quan bất trung”.

Sau khi thắng quân Mông Nguyên, vua Trần Nhân Tông không muốn việc chiến tranh với nhà Nguyên, vua Trần Nhân Tông liền sai Yết Kiêu sang chiêu cống vua Nguyên. Biết Yết Kiêu là vị tướng có tài, vua Nguyên dụ dỗ Yết Kiêu ở lại phong chức cho làm quan và gả công chúa nhưng Yết Kiêu xin vua Nguyên cho về nước để hỏi ý kiến vua Trần không dám tự quyền, biết Yết Kiêu là bậc trung thần nên nhà Nguyên chuẩn tấu và khi về đến Bồng Đảo Sơn( nay là xã Vạn Ninh tỉnh Quảng Ninh) và Ông đã mất vào ngày 28/ 12 năm 1303 thọ 61 tuổi.

Ngay sau khi Yết Kiêu qua đời, Vua Trần đã cho xây dựng Đền thờ của ông tại quê nhà có tên “Yết Kiêu thần từ” hay còn gọi là Đền Quát (nay thuộc thôn Hạ Bì là xã Yết kiêu huyện Gia lộc, tỉnh Hải Dương) Ngoài ra danh tướng Yết Kiêu còn được tôn thờ ở nhiều đền, miếu khác, hầu hết các nơi thờ đều tôn ngài làm Thần Hoàng làng là ông tổ nghề.

Nhân dân làng Rồng Nổi( nay là làng Song Động) xã Tân An đã vô cùng tự hào và thương tiếc đã tạc tượng và tôn vinh ông làm Thần Hoàng Làng, dựng đình ( Đình Lôi động ngày nay) để thờ muôn đời nhớ ơn ông. Đình Lôi Động hiện nay vẫn còn lưu giữ được 6 sắc phong.

Hàng năm vào ngày 12/3 âm lịch nhân dân trong làng tổ chức tế lễ đưa rước theo phong tục của địa phương.

Cùng đức thánh Yết Kiêu, Đình Lôi Động còn phụng thờ danh tướng Nguyễn Hữu Cầu nhân dân thường gọi là “Quận he”. Người là con đẻ của Làng Song Động Tân An, bố là Nguyễn Hữu Tước . Hiện phần mộ của Nguyễn Hữu Cầu thờ tại Đống Cại- Đông Tràng, thôn Song Động.

Nguyễn Hữu Cầu người nông dân kiệt xuất ở thế kỷ 18, một lãnh tụ của nghĩa quân nông dân, một anh hùng xuất chúng trong thời chiến với mệnh danh là “cá kình biển đông” một nhà nho tài giỏi, khí phách văn võ song toàn, được sử sách Việt Nam ghi lại. Trong 10 năm từ năm (1741 đến năm 1751)

Ông xuất thân từ một gia đình nông dân nghèo. Ông rất giỏi văn chương tỏ ra khí phách hơn người, đặc biệt ham thích võ nghệ. Trong cuốn Nam sử liệt truyện khảo cứu chép rằng: ''Hữu Cầu tài lực vô song, người ta gọi là nam quốc hạng vũ, tới trận thì cưỡi ngựa, tay cầm hai gươm quan quân đều khiếp sợ''

Bất mãn với triều đình nhà Lê Trịnh thối nát, năm 1731 Ông tham gia phong trào khởi nghĩa nông dân. Từ năm (1741 đến 1751) ông là lãnh tụ của cuộc khởi nghĩa lá cờ ''Đông Đạo tổng quốc bảo dân đại tướng quân" của ông dương lên từ Đồ Sơn(Hải Phòng) với khẩu hiệu:'' Lấy của nhà giàu chia cho dân nghèo" do ông đề ra cổ vũ hàng chục vạn nông dân nghèo vùng lên đấu tranh , uy hiếp triều đình Lê Trịnh. Nguyễn Hữu Cầu đã huy động hàng chục vạn nông dân trên khắp vùng đồng bằng trong và ngoài tỉnh nổi dậy đấu tranh, lá cờ “Đông đạo tổng quốc bảo dân”đại tướng quân của ông dương lên từ Đồ Sơn-Hải Phòng, không bao lâu đã tung bay khắp chốn Hải Dương với khẩu hiệu lấy của người giàu chia cho dân nghèo do ông đề ra, đã cổ vũ mạnh mẽ những người nông dân nghèo khó vùng lên đấu tranh chống áp bức bóc lột uy hiếp kinh thành Thăng Long rồi tiến tới Sơn Nam vào Thanh Hóa, Nghệ An. Đội quân nông dân của “Quận he” đã in dấu chân trên phạm vi rộng lớn, đi đến đâu cũng lập nhiều chiến công oanh liệt chống áp bức cường quyền của triều đình Lê Trịnh, giải phóng cho mọi người khỏi chế độ hà khắc lầm than, cực khổ đương thời lúc bấy giờ.

Ông mất ngày 08 tháng 4 năm 1751, lúc đó chưa đầy 40 tuổi. Với niềm tiếc thương và ghi nhận công trạng của ông, nhân dân làng Lôi Động kính trọng tôn ông là Thành hoàng Làng và phụng thờ ông với Yết Kiêu tại Đình Lôi Động xã Tân An.

 

( Ảnh: Nguyễn Hữu Cầu )

Hàng năm vào ngày 12/3 âm lịch nhân dân trong làng tổ chức tế lễ đưa rước theo phong tục của địa phương.

Đình Lôi Động xã Tân An còn phụng thờ Tiến sĩ Nguyễn Như Ngu là quê làng Lôi Động xã Tân An là người duy nhất của làng trúng tuyển khoa thi năm Quý Dậu năm 1453, năm 24 tuổi Ông đỗ Đệ tam giáp đồng tiến sỹ vào niên hiệu thái hòa năm thứ 11, đời vua Lê Nhân Tông. Ông là người có học vấn cao nhất của làng trong thời phong kiến Ông làm tới chức Tự Khanh.Người đã có nhiều công lao đóng góp cho nền giáo dục văn hiến của nhà nước Việt Nam.

Sau khi ông mất nhân dân trong làng lập ngai thờ ông tại Đình Lôi Động xã Tân An.

Hàng năm vào ngày 12/3 âm lịch nhân dân trong làng tổ chức tế lễ đưa rước theo phong tục của địa phương.

3 vị danh nhân Yết Kiêu, Nguyễn Hữu Cầu, và Nguyễn Như Ngu được nhân dân địa phương tôn thờ là Thành Hoàng làng và được thờ phụng tại Đình Lôi Động, là một kỳ tích hiếm có, là niềm tự hào kiêu hãnh của nhân dân làng Lôi Động nói riêng và người dân xã Tân An nói chung.

Hàng năm vào ngày 12,13/ 3 âm lịch nhân dân trong làng tổ chức làm lễ cúng giỗ 3 ông, tổ chức tế lễ đưa rước theo phong tục của địa phương.

(Ảnh: Trò chơi dân gian leo cầu thùm tại lễ hội Đình Lôi Động )

Duy trì và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc, truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, “ăn quả nhớ người trồng cây. Trong nhiều năm qua kể từ tháng 2/1994 Đình Lôi Động được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa kiến trúc nghệ thuật. Cấp ủy chính quyền và nhân dân địa phương đã khôi phục lễ hội truyền thống, tổ chức vào ngày 12-13/3 âm lịch hàng năm để tưởng nhớ công lao và cuộc đời thân thế sự nghiệp của các bậc danh nhân; đồng thời nhằm giáo dục, nâng cao nhận thức lịch sử cội nguồn, tôn vinh giá trị văn hóa của quê hương cho các thế hệ con cháu mai sau.